آشنایی با دو نوع دوخت سنتی

آشنایی با دو نوع دوخت سنتی

● آجیده : بخیه دوزی – سوزن دوزی
آجیده دوزی یا لایه دوزی یا پنبه دوزی یکی از رودوزیهای ایرانی است که ریشهٔ عمیقی در هنرهای سنتی ایران دارد و قدیمی ترین مدرکی که پیرامون آن داریم به زمان هخامنشیان مربوط می شود. در دورهٔ اشکانیان وساسانیان نیز این هنر رواج داشته است.

حجاریهای این دوره گواه بر این مدعاست. در دوره اسلامی تادورهٔ صفوی این دوخت مانند سایر دوختها از رواج نسبی برخوردار بوده و بصورتهای مختلف کاربردی تولید و مصرق می شده اما دورهٔ صفوی دورهٔ اوج این هنر می باشد. شاردن در سیاحتنامهٔ خود اشاراتی به استفادهٔ ایرانیان از پنبه دوزی برای ضخیمتر ساختن لباسهای زمستانی در ایران عصر صفوی کرده است…

آنچه باعث زیبایی لایه دوزیهای ایرانی می شود ، برجستگیهای نقوش است. زیرا در پنبه دوزی دو لایه ، لایه ای از پنبه خیلی نازک ، واتین ویا موارد مشابه دیگر در بین آستر و رویه قرار می گیرد.
در دورهٔ صفویه ، زندیه ، افشاریه ، قاجاریه ، هنرمندان آجیده دوز ، برای رویه ، پارچهٔ قلمکار ریزنقش انتخاب و آن را به شکل خاصی بخیه دوزی می نمودند.
از این نوع دوخت بیشتر برای تزئین روبالشی ، البسه ، کلاههای درویشی و شب کلاه ، بقچه ، سوزنی ، سجاده ، روانداز ، روتختی ، روکرسی ، شنل و بعضی از وسایل آشپزخانه استفاده به عمل می آید. پارچهٔ مصرفی بیشتر ابریشمی ، نخی ، پنبه ای ، مخملی ، ساتن ، کتان ، تافته ، اطلسی و پارچه های تلفیقی از نوع و جنسهای مختلف می باشد. از نقوش رایج در این هنر می توان به نقوش هندسی ، گل و مرغ ، گل بته ای ، طره ای لچکی ، شمسه ای و اسلیمی اشاره نمود.
در گذشته استانهای کرمان و خراسان از مراکز اصلی این نوع رودوزی بوده است. و در حال حاضر در ماهان نوعی کلاه درویشی تولید می گردد که آن را پنبه دوزی نموده و بر روی آن با خطوط موازی ظریف ، نقشهای برجسته ای بوجود می آورند.

● گبردوزی (زرتشتی دوزی):
گبردوزی یا زرتشتی دوزی ، همانگونه که از نامش پیداست هنری مرتبط با زرتشتیان ایران می باشد و توسط زرتشتیان ابداع گردیده است.
در گذشته رسم بود که زرتشتیان کمی پس از تولد فرزند دختر ، کار دوختن جامهٔ عروسی او را آغاز می کردند. طی چند سال جامهٔ عروس با گلدوزیهای زیبا به پایان می رسید و به یک اثر هنری جالب مبدل می شد که در حال حاضر هنوز نزد زرتشتیان یزد و کرمان رواج دارد. گبردوزی معمولاً با نخ ابریشمی الوان روی پارچه های ریزبافت انجام می شود و نگاره های رایج را بیشتر تصاویر درخت ، طاووس ، گل ، نقوش هندسی و محرمات تشکیل می دهد. نقوشی که با ابریشم الوان دوخته می شود به قدری ظریف است که بخیه های آن را فقط با ذره بین می توان دید.
پای شلوارهای گبردوزی شده را با نوارهای نازکی از پارچه های مختلف رنگی می دوزند. نقوش گل روی این نوارها بصورت خیلی ظریف با ابریشم دوخته شده است. در کنار آنها بطورمتناوب تکه های رنگارنگ پارچه ابریشم یا چیت گلدار روشن دوخته شده است.
لبهٔ شلوار گبردوزی شده که دارای پهنای زیادی است ، در قسمت زانو جمع شده و مانند بادکنکی به نظر می آید. گبردوزی بیشتر با دوختهای ترکیبی ، ساقه دوزی ، توپردوزی ، دندان موشی و زنجیره دوزی می باشد.

منبع : vista.ir